‘Historisch, maar ook modern. Dat is het uitgangspunt voor een nieuw lyceum gelegen in het Oosterpark te Amsterdam. Een geweldige locatie met een stedelijk en een parkachtig karakter ineen en dat is best bijzonder’, vertelt een projectleider die het gebouw mee ontwikkelt. Dat lijkt precies het bericht waar veel Amsterdamse ouders op wachten. Een nieuwe, binnen de ring gelegen locatie voor een vmbo-havo-vwo-school die per fiets en openbaar vervoer goed bereikbaar is. Je zou denken dat Amsterdamse ouders een gat in de lucht springen. Maar dat doen ze niet.
Waar komen die succesverhalen dan vandaan?
In 2008 haalde de Montessori scholengemeenschap Amsterdam (MSA) een nieuwe partner binnen, de vereniging Cosmicus. Die mocht binnen het Amstellyceum een kleinere deelschool oprichten. Voor mogelijke financiële risico’s stonden zij zelf garant. De gedachte was dat het qua onderwijsprestaties flink afgezakte lyceum met een vernieuwend concept van Cosmicus uit het moeras te helpen was. Wat dat concept nou precies inhield, bleef altijd behoorlijk vaag.
Hoewel de MSA en het ministerie van Onderwijs uitvoerig geïnformeerd werden over de banden die deze schooloprichters met de Turkse Gülen-beweging onderhielden, en ouderraden en deskundigen grote bedenkingen hadden, werd de samenwerking er toch doorheen gedrukt. De school begon in 2008 in een eigen klein pand. De bestuurder van scholengemeenschap MSA, Ferd Stouten, was in de beginperiode van het Cosmicus Montessori Lyceum ook de voorzitter van de OSVO, de vereniging van alle Amsterdamse schoolbesturen. Die OSVO presenteerde in datzelfde jaar al plannen voor een toekomstige fusie van Amstellyceum en het nieuwe Cosmicus Montessori Lyceum. In 2011 werd met de gemeente afgesproken dat er een uitbreiding aan het Oosterpark zou komen om een groei tot aan duizend leerlingen te faciliteren. De gemeente dient deze te financieren.
Rap veranderende leerlingenpopulaties brachten problemen met zich mee, in dat kader deden de jubelverhalen van Cosmicus over excellentie en wereldburgerschap het blijkbaar bijzonder goed.
Ouders en leerlingen komen maar mondjesmaat
Bij de ouders van toekomstige brugklassers was daar minder sprake van. Vanaf het begin lukt het Cosmicus niet de nagestreefde aantallen aan nieuwe leerlingen aan te trekken, en de leerlingen die het wel bereikt zijn vooral Turks. In het begin zo’n 80%. Terwijl de populaire scholen in Amsterdam overlopen, en moeten uitloten, doet deze binnen de ring vrij centraal liggende school het maar zeer matig.
Zo blijven hier elk jaar na de aanmeldingen nog een flink aantal brugklasplaatsen leeg. In 2011 kreeg de school voor 75 brugklasplaatsen maar net 53 aanmeldingen. Daarna groeit het leerlingenaantal even flink, maar dat is alleen te danken aan de overname van het Amstellyceum in 2012. Die school functioneerde zo slecht dat hij blijkbaar niet meer te redden was. Toch waren met de fusie de problemen niet verdwenen maar overgenomen door het CML, een veel kleinere en onervaren school met toen maar net 350 leerlingen. Daar plaatste blijkbaar niemand vraagtekens bij.
“Vrijwel alle hoogopgeleide, autochtone ouders geven hun kinderen in eerste instantie op voor de brugklas of gymnasia in het centrum en stadsdeel Zuid. Deze scholen kunnen niet alle leerlingen aannemen en moeten loten. De uitgelote kinderen huilen tranen met tuiten en gaan vervolgens naar een school in een ander deel van Amsterdam met een gemengde leerlingenpopulatie. Daar scoort het Cosmicus… ” Viel begin april 2012 te lezen in een NRC-artikel getiteld “Een goede school in Amsterdam”. In het stuk zegt de directeur dat er al 200 aanmeldingen binnen zouden zijn. Dat was compleet uit de lucht gegrepen. Al één week later bleek de school na de eerste aanmeldingsronde nog 30 plaatsen over te hebben.
In 2014 bood de nu Metis Montessori Lyceum hetende school in totaal 7 nieuwe brugklassen voor rond 200 leerlingen aan. Toch meldden zich hier maar 102 nieuwe brugklassers aan. Voor de 26 plaatsen in de énige vwo-brugklas hadden zelfs maar 10 leerlingen belangstelling en ook na twee lotingsrondes die meer aanmeldingen konden opleveren, waren er nog 15 plaatsen vrij.
Ouders en kinderen hebben zich daarmee elk jaar opnieuw onmisverstaanbaar uitgesproken. Ondanks alle wervende activiteiten, de gunstige ligging, de kleine klassen, de huiswerkbegeleiding en sinds 2014 een prachtig gebouw maken Amsterdammers met hun aanmeldingen duidelijk dat zij dit één van de minst populaire havo-vwo scholen van Amsterdam vinden.
De school komt vanzelf wel vol, hoe men er ook over denkt
Toch hoefde de school zich nooit zorgen te maken. De voortdurende krapte op de Amsterdamse scholenmarkt die door de samenwerkende besturen nooit werd opgelost werkt namelijk enorm in het voordeel van de niet populaire scholen. Die komen in de lotings- of matchingsrondes vanzelf wel vol. Alleen wanneer een school of deelopleiding door de onderwijsinspectie als onvoldoende wordt beoordeeld hoefden ouders de inloting van hun kind niet te accepteren.
Die dreiging hing het schoolbestuur in het voorjaar van 2013 ook boven het hoofd. De onderwijsinspectie constateerde in november en december 2012 gebreken die niet mals waren. Het concept-rapport dat op de havo-opleiding onder meer slechte taal- en schrijfvaardigheid bij een aantal docenten beschrijft, komt in februari 2013 op tafel. Toch worden ouders die zich in de daaropvolgende aanmeldperiode voor de school interesseren, hierover niet geïnformeerd. Die moeten vooral blijven denken dat alles koek en ei is. Het negatieve rapport over de havo-afdeling van het Cosmicus blijft nog tot september in de la liggen. Net voordat de volgende Parool-schoolgids uitkomt ligt er in januari 2014 ineens een nieuw inspectie-rapport dat doet alsof de eerder geconstateerde gebreken nooit hebben bestaan en nu gedurende de aanmeldperiode natuurlijk wel is in te zien.
Ook in de media en in de toekomstplannen die het OSVO aan de gemeente presenteert wordt met kunst- en vliegwerk het succesverhaal levend gehouden. Hier blijft hardnekkig sprake van ‘forse groei’ en ‘excellentie’.
Ouders uit Oost mijden de school
De werkelijke beoordeling door ouders komt incidenteel wel om de hoek kijken maar niemand doet daar iets mee. Een gemeentelijk rapport uit mei 2012 constateert:
“Een paradox is dat het huidige Cosmicus door 40% van de ouders uit Oost wordt gemeden (dat is het hoogste aandeel van ouders dat een school in het eigen stadsdeel mijdt). Redenen die hiervoor worden genoemd zijn onder andere de leerlingsamenstelling (te veel allochtone leerlingen), dat de school te klein is, dat het Montessori systeem niet geschikt is en dat het een nieuwe school is.”
Inmiddels ligt er voor de tweede keer een negatief inspectierapport, ditmaal over tekortschietende lessen en onveiligheid op de vmbo-t opleiding, een hoofdzonde in onderwijsland. Uitgerekend het vmbo-t, de enige afdeling die dit jaar nog enige kans maakte om op de voorkeurslijsten van ouders terecht te komen, (zie onderzoek ontwerpers matching), presteert nu zwak. En ook nu is er iets vreemds aan de hand. Weer wordt de publicatie over de aanmeldperiode heen getild. Het rapport over de zwakke vmbo-t opleiding op het Metis Montessori wordt pas op 4 mei 2015 gepubliceerd.
Eind juni lijken er veel leerlingen at random op het Metis Montessori Lyceum geplaatst te zijn. En daar is bij een aantal ontevredenheid over. Weten die leerlingen en ouders dat de vmbo-opleiding met ingang van mei een zwakke school is en een plaatsingsaanbod daar door de ouders in principe geweigerd mag worden?
Wie dit rapport ook maar half leest, stuurt zijn kind hier niet meer heen.
Wishful thinking voert de boventoon in prognoses
De officiële prognoses blijven ondertussen nog steeds enorm optimistisch (pdf). “Het Metis laat een sterke stijging in leerlingaantallen zien”, stelt de gemeente.
Ondertussen zijn er nog steeds geen slagingspercentages die een belangrijke graadmeter voor de kwaliteit vormen, beschikbaar. Betrouwbare gegevens over de opleidingen zijn door alle verhuizingen, samenvoegingen en naamswijzigingen niet te geven. Van een school die in 2008 begon zijn de opbrengsten nu, zeven jaar later, nog steeds niet meetbaar. Waarop is al die jubelzang dan eigenlijk gebaseerd?
Een school die alleen door middel van jaarlijkse lotingen en een overname in omvang toeneemt, en ondanks een prachtige ligging door ouders uit de nabije omgeving wordt gemeden, is géén succesverhaal.
Toch liggen er nu concrete plannen (pdf) om het al prachtig gerenoveerde oude Amstellyceum waarin het Metis Montessori Lyceum is gehuisvest binnenkort uit te breiden met een grote nieuwbouw-vleugel die de gemeente moet financieren.
Dan gaan er negen miljoen euro naar een school die niemand echt wil.
Het wordt tijd dat de situatie hier eens kritisch wordt doorgelicht.
Elise Steilberg
toegevoegd op 13 juli 2015:
Ook dit jaar kozen maar 121 leerlingen voor het Metis Montessori als eerste voorkeur terwijl de school 249 brugklasplaatsen in de aanbieding had.
Er zijn uiteindelijk 161 leerlingen geplaatst. Dat zijn drie klassen minder dan beoogd. Dit blijkt uit cijfers in een eerste analyse van matching en loting door Vereninging OSVO (pdf).
Lees ook: Van Cosmicus naar Metis Montessori Lyceum – Naamsverandering moet Gülen achtergrond uitwissen