Menu Close

De Gülen-beweging heeft toch echt islamitische scholen in Nederland

De mythe dat de Gülen-beweging geen islamitische scholen zou kennen is een zorgvuldig opgebouwd sprookje voor het westeuropese publiek. De beweging kent wel degelijk echte moslimscholen. Soms zijn die zelfs helemaal gestoeld op de klassieke madrassah of medrese (turks). Die scholen zijn te vinden in landen als Zuidafrika, Bosnië of Egypte. Maar ook twee Nederlandse, officiëel islamitische scholen onder de rook van Amsterdam worden door Gülen-aanhangers bestuurd.

SIOZ (Stichting Islamitisch Onderwijs Zaanstad) heeft het geven van liberaal-islamitisch onderwijs ten doel. Dat klinkt als een mooie tegenhanger van orthodoxer onderwijs. De onderwijsstichting bestuurt sinds 2002 de Islamitische basisschool De Roos in Zaandam, en is kort geleden ondanks veel protest van omwonenden van start gegaan met een tweede school in Purmerend.

Nergens informatie over de Gülen-achtergrond

Jammer alleen, dat er nergens informatie over de werkelijke achtergronden gegeven wordt. Ongetwijfeld zal het merendeel van de ouders weten met wie ze te maken hebben maar voor de onwetende buitenstaander blijven die achtergronden onzichtbaar. Pas wanneer men zich meer in de oprichters en bestuurders verdiept blijkt dat deze islamitische basisschool waarvan het personeel voor meer dan twee derde een Turkse achtergrond heeft verbonden is aan de Gülen-beweging. Dit feit staat in schril contrast staat tot het beeld dat de beweging keer op keer van zichzelf presenteert. Daar stelt men sinds jaar en dag zich niet te herkennen in islamitisch (school)onderwijs. Die tegenstrijdigheid en intransparantie zijn anderzijds wel weer bekende kenmerken van de beweging.
De Gülen-relaties blijken uit diveres aspecten. Zo vemeldt Mustafa Derin, bestuursvoorzitter sinds de oprichting in 2000, op Linkedin de Gülen-stichting Peritus Network als een connectie, en blijkt dat de vorige directeur Tuncay Catak (hier een portret in Cascade, het huisblad van Gülen-stichting Cosmicus) verbonden was aan stichting Meridiaan, een aan de Gülenbeweging verbonden huiswerkinstituut in Amersfoort. Meridiaan is lid is van de koepelorganisatie van aan Gülen geliëerde huiswerkbegeleidingsinstituten NPOINT. Opmerkelijk is ook dat op het adres in Oostzaan waar SIOZ is gevestigd tevens de “Stichting Educatief Centrum voor Onderwijs” staat ingeschreven. Die stichting is in een Deventer moskee actief waar in 1997 ook een zogenoemd schoolinternaat is gevestigd. De naam van SIOZ bestuursvoorzitter Mustafa Derin duikt hier op in verslagen over geschillen rond verbouwingen zonder vergunningen uit 2000.

Een web van Gülen-verbindingen

De directeur van de nieuwe vestiging van IBS de Roos in Purmerend, Emrullah Erdem, was eerder secretaris en pr-medewerker van de Stichting Islam en Dialoog welke inmiddels is opgegaan in Platform-INS, een Rotterdamse stichting die openlijk als de Nederlandse spreekbuis van de beweging fungeert. Erdem organiseert ook Turkije-reizen waarbij deelnemers vele Gülen-organisaties bezoeken en sprak zich openlijk uit als Gülen-aanhanger. Hij was verder actief bij het door Gülen geïnspireerde huiswerkinstituut SEMA, Stichting Educatief en Cultureel Centrum Maasland, dat sinds een Rotterdams rapport uit 2009 als Gülen-organisatie bekend staat en onder andere ‘begeleid wonen’ aanbiedt.
Het SIOZ-bestuur maakt inmiddels geen deel meer uit van de ISBO, een organisatie voor islamitische schoolbesturen. Uit berichten in de Telegraaf blijkt dat er een flink conflict speelt. Terwijl de  protesten tegen een SIOZ school in Purmerend deels zeer smakeloze trekken vertoonden, stuurde het ISBO een e-mail aan alle lokale bestuurders waarin men dringend adviseerde de school af te wijzen. Opmerkelijk voor een organisatie die zich normaliter sterk maakt voor islamitisch onderwijs. Het argument is dat SIOZ lukraak door heel Nederland zou trachten om zoveel mogelijk scholen op te richten. Van dezelfde praktijken werd eerder ook Stichting Cosmicus beschuldigd.

Onderzoekers ‘die vertrouwen genieten’ en moeilijke feiten niet waarnemen

De Gülenbeweging is in de nederlandse politiek  inmiddels vaak besproken en twee keer in opdracht van de regering onderzocht. Toch presteerde de eerste onderzoeker hoogleraar Martin van Bruinessen het in 2010 te stellen dat de Gülenbeweging in Nederland géén confessionele school zou hebben. Ook de  hoogleraren Landman en Sunier die dit jaar een onderzoek afleverden repten hier met geen woord over.
Naar de oorzaak van deze misser hoeft men net lang te zoeken. Het eerste onderzoek beruste grotendeels op literatuuronderzoek en vertrouwelijke interviews met leden van de beweging, en het tweede onderzoek waarvoor volgens Asscher vertrouwen binnen de gemeenschap nodig was, beruste alleen op onderzoek van vakliteratuur. Berichten in de nederlandse media over pogingen van Stichting Islam en Dialoog om twee grote islamitische middelbare scholen in Utrecht en Tilburg op te richten waren de onderzoekers blijkbaar ontschoten.
Zo berichtte het AD in februari 2006: “Plan voor Islamitische school in Utrecht – Een islamitische middelbare school voor vmbo-tl, havo en vwo. Als het aan de stichting Islam en Dialoog ligt, verrijkt die over een paar jaar het Utrechtse voortgezet onderwijs… Een Rotterdamse stichting, heeft bij de provincie een aanvraag ingediend om een school te mogen oprichten. Later dit jaar beslist de landelijke overheid definitief over de aanvraag.
Die plannen werden afgewezen (pdf) door niemand minder dan het ministerie van OCenW, waar men blijkbaar aan geheugenverlies leidt aangezien Martin van Bruinessen in zijn onderzoek van 2010 zonder enige tegenspraak kon doorborduren op het sprookje van alleen seculiere scholen.

Lobbyen en steeds weer nieuwe stichtingen

Hierna bleef Stichting Islam en Dialoog stil en nam Stichting Cosmicus het stokje over. Deze diende enkele aanvragen voor bizar grote middelbare scholen in, die keer op keer of grond van te geringe groeiprognoses werden afgewezen. Zolang tot toenmalig minister van onderwijs Maria van der Hoeven overstag ging en het voortvarend lobbyende Cosmicus toezegde naar andere wegen te gaan zoeken. Zij schiep met een aanpassing va de wet de mogelijkheid om onder de paraplu van een groter schoolbestuur een eigen school op te zetten die bij voldoende omvang uiteindelijk zelfstandig zou kunnen worden. Cosmicus presenteerde zich in dit hele traject nadrukkelijk  als niet-confessioneel. Een strategie die de beweging in het Turkije van vóór Erdogan ook al geen windeieren legde en in het naïeve Nederland op vruchtbare bodem viel.
En terwijl Den Haag zich bezorgd toont, stoere taal uitkraamt maar vooral radeloos lijkt, geven leden van de beweging verder gehoor aan des meesters opdracht. Doorgaan, vooruit kijken, tegenstand negeren of omzeilen, geen tijd verspillen, en zo niet linksom dan rechtsom het ware geloof dienen, scholen oprichten en het netwerk uitbreiden. Dat reikt inmiddels tot in Haagse ministeries en regeringskringen. Voortdurend worden er nieuwe stichtingen uit de grond gestampt en worden namen, die in de publieke discussie met een negatief imago besmet raken, uitgewist en vervangen. Zo is de stichting Islam en Dialoog dit jaar opgegaan in Platform INS, en de middelbare school in Amsterdam heet sinds deze zomer niet langer Cosmicus maar Metis Montessori Lyceum.
Het doel lijkt nu te zijn om overal in westeuropa dekkende educatie-netwerken -van de wieg tot aan het gebruikelijke gearrangeerde huwelijk- op te bouwen. In Berlijn is voor dit doel een enorme campus opgezet. In Nederland is men iets voorzichtiger. Maar in Zaandam lijkt de beweging haar doel nu bereikt te hebben. Verschillende créches, huiswerkbegeleiding  en grootschalige studentenhuisvesting, het wordt hier allemaal aangeboden. Alleen voor de middelbare school moet men dus nog naar Amsterdam.

Hoe nu verder? De beweging gaat door.

Het zal de beweging geruststellen dat minister Asscher ondanks zijn kritiek geen idee lijkt te hebben waar de beweging mee bezig is en hoe hij zelf hiermee verder moet. Keklik Yücel, als PvdA woordvoerder integratie zeer kritisch was en meer transparantie eiste, is zojuist vervangen door Ahmed Marcouch. Het is maar de vraag of die in zijn streven om de moslims via organisaties te emanciperen überhaupt iets begrijpt van deze slinks opererende en zich moderaat gevende beweging. Nu wil Asscher weer vijf jaar monitoren terwijl de aanhangers met man en macht zullen blijven bouwen aan hun intransparante imperium. Dat zal alleen de Gülen-beweging vooruit helpen.

Elise Steilberg

*Op 21-08-2016 de link aan gepast voor het document ‘Overzicht niet ingewilligde verzoeken Plan van Scholen 2007-2008-2009’ op www.rijksoverheid.nl. Svp graag melden wanneer links niet meer goed werken. Dat gebeurt bij deze onderwerpen helaas vaak.