Menu Close

Zo houdt Erdogan de Turken in Europa in het gareel

Het was opmerkelijk dat Pauw vorige week moeite had om uitgesproken aanhangers van Erdogan rond de talkshow-tafel te krijgen. Meer dan tweederde van de in Nederland levende Turken die deelnamen aan Turkse verkiezingen steunen immers diens politiek. Op Facebook en Twitter is het mikken op uitgesproken Erdogan-critici als Ebru Umar het nieuwe schietspelletje voor de zich Turks voelende jeugd.

Media als Trouw, Volkskrant en NRC duiken ineens in op het fenomeen Erdogan-aanhanger en schrikken zich kapot van de domme en denigrerende uitlatingen die zij tegenkomen. Maar verrast hoeft echt niemand te zijn. Wat nu zichtbaar wordt, komt bovendrijven op een soepje dat Erdogan al heel lang op het vuur heeft staan.

Turkse diaspora

Zo’n tien jaar geleden ontdekte Erdogan’s AKP de Turken in het buitenland als een enorm potentieel voor zijn politieke droom van een Turkije dat verder strekt dan de huidige landsgrenzen. Naast het inbinden van Turksstammigen in Eurazië, leek het hem aantrekkelijk om ook de Westeuropese gastarbeidernakomelingen sterker bij zijn Turkije te betrekken. Zijn Turkije , want aan meer politieke diversiteit of zelfs oppositie had hij nog nooit behoefte.
Om de neuzen zoveel mogelijk zijn kant op te krijgen, ontwikkelde Erdogan niet alleen een specifiek beleid, maar bouwde hij ook aan een breed instrumentarium om dat uit te voeren. Wat de media hier nu plotseling aan Turkse inmenging menen waar te nemen, is van A tot Z een in Ankara bekokstoofd beleid en wordt in heel West-Europa al bijna een decennium lang ongegeneerd en ongehinderd in de praktijk gebracht.

Pan-Turkse conferentie

In 2010 werd met een grote meerdaagse conferentie hiervoor het pan-Turkse startschot gegeven. Tal van in het buitenland levende Turken met functies in onderwijs, politiek of NGO’s werden hiervoor in het geheim naar Istanboel uitgenodigd. Hun reiskosten en verblijf werden door Turkije vergoed. Onderwerp van de bijeenkomst was het verbinden en organiseren van zoveel mogelijk van de 6,5 miljoen in het buitenland levende Turken, van Centraal Azië tot Afrika.

Geheimhouding

Vanuit Nederland nam de toenmalige voorzitter van het Inspraakorgaan Turken (IOT) deel, eenroyaal gesubsidieerde overheidspartner en verder Veyis Güngör van de nationalistische vereniging Türkevi. Güngör is de man die later als voorzitter van de Unie van Europees Turkse Democraten (UETD) het AKP-netwerk in Nederland zou uitbouwen.
Over de deelnemers en programma lag een zweem van geheimhouding, zo schreef de enige (Duitse) krant die er weet van had. Dat verbaast niet, aangezien er ook Turks-europese politici van onder meer de Duitse Grünen en een Belgische ambtenaar aan deelnamen.

Turkse diaspora

De conferentie, die sindsdien jaarlijks plaatsvindt, moest wereldwijd de institutionalisering van de Turkse diaspora inleiden en de medewerking van een groot netwerk genereren. Als speerpunten werden benoemd het bevorderen van de Turkse taal, het behoud en versterken van de Turkse identiteit, onderwijs in Turkse taal, cultuur en geschiedenis en het opkomen voor Turkse burgers in juridische zaken, maar ook de bestrijding van zogenaamde islamofobie en het manipuleren van een gewenste beeldvorming over oa de Armeense genocide vormen onderwerpen van belang. De deelname van individuele Turken in de Europese politiek wordt als belangrijk middel tot belangenbehartiging gezien.

Moskeeën

Een in 50 jaar opgebouwd apparaat was klaar voor gebruik. Met rond de 150 door het Turkse het ministerie voor godsdienstzaken Diyanet aangestuurde en gefinancierde moskeeën in Nederland beschikt de Turkse staat al jaren over een goed georganiseerd apparaat dat vrijwel alle mainstream Turks-Islamitische moskeegangers kan bereiken.
Daarnaast werken ook de meer dan honderd aan Milli Görüs verbonden moskeeën en organisaties graag met het huidige AKP-regime samen aan het beleid uit Ankara. Erdogan komt tenslotte uit hun midden.

Turkse zelforganisaties

Andere stromingen, zoals de Süleymanci staan misschien niet echt achter Erdogans beleid maar staan ook niet negatief tegenover een grotere rol van de islam en het behoud van de Turkse taal. Tel daarbij nog eens het enorme aantal aan conservatieve Turkse zelforganisaties op, en zie welke mogelijkheden dit biedt. Rond de zeshonderd bij de Kamer van Koophandel gemelde stichtingen en verenigingen noemen zich alleen al ‘Turks’ en volgens pro-Turkse bronnen gaat het alles bij elkaar om wel 1500 organisaties. Daar keek tot voor kort amper iemand naar om, maar door het beleid van Ankara zijn zij ineens opgewaardeerd tot potentiële partner.

Censuurwoede

Niet alleen zijn beleid, ook Erdogan’s niet te verzadigen censuurwoede werkt in Nederland ongehinderd door. De kanalen van de Turkse staatszender TRT en anderen zenden alleen nog AKP-propaganda uit en de oppositiepartijen komen niet langer in beeld. Hetzelfde gebeurt hier, aangezien de programma’s van deze omroepen in elk Turks kabelpakket of per satelliet in exact dezelfde vorm worden doorgegeven. Zenders die in Turkije onder druk uit de lucht gehaald worden (zoals bijvoorbeeld die van de islamistische Gülenbeweging) die in de laatste tijd wel kritischer jegens Erdogan werden, zijn hier dan ook direct van de buis.
Hetzelfde geldt voor de Turkse kranten, omdat ook hun voor Europa aangepaste formats worden gevoed vanuit gemuilkorfde hoofdredacties in Istanbul en Ankara. De gemiddelde consument van Turkse media in Nederland krijgt dan ook exact hetzelfde gecensureerde Turkse eenheidsmenu op zijn bord als het publiek in Turkije.

De AKP in Europa

Met de introductie van de mogelijkheid om vanuit het buitenland aan Turkse verkiezingen deel te nemen, iets wat voor Turken eerder nooit mogelijk was, reikt de AKP meer dan symbolisch een hand uit naar de Nederturken. Hiermee wordt gezegd: ‘Jullie zijn onze mensen, jullie zijn belangrijk en jullie blijven voor altijd verbonden met je herkomstland.’ In de ideologische eis van ‘acceptatie in plaats van integratie’, de kern van Erdogan’s visie op de Europese Turken, zal menigeen die worstelt met dit proces zich herkennen en gesteund voelen.
Om in Europa zoveel mogelijk stemmen voor de AKP te werven, zijn door aanhangers in korte tijd in heel Europa een veeltal UETD-bureaus opgericht, alleen al 8 in Nederland. Op papier zijn dit onafhankelijke verenigingen die ‘naar emancipatie’ van hun doelgroep streven, maar de facto zijn het onderafdelingen van de Turkse AKP. Zij ontvangen vooral vaak bezoek van prominente AKP-politici uit het thuisland. Met de oppositiepartijen verbindt hen niets. De recente massale verkiezingsbijeenkomsten met Erdogan en Davutoglu in Duitsland en België organiseerden en financierden UETD-afdelingen.
Financiële steun lijkt in de relatie tussen Ankara en zijn burgers sowieso een factor van belang. Zo hoeven jonge Turkse mannen als afkoopsom voor de verplichte militaire dienst in Turkije nu nog maar 1000 euro te betalen, het laagste bedrag ooit. Turkse moeders kunnen ook in Europa voor elk gebaard kind rekenen op een geboortepremie van rond de 100 euro. De Turkse nationaliteit is wel een voorwaarde voor deze cadeautjes. Wie deze niet (meer) heeft, telt voor Turkije niet mee, hoe Turks hij of zij zich persoonlijk misschien ook voelt, diegene is een buitenlander.

Geld als smeermiddel

Vanuit Turkije wordt het diasporabeleid aangestuurd en ondersteund door het in 2010 opgerichte Departement voor Turken in het Buitenland YTB, dat zijn doelen heel duidelijk omschrijft. Een in 2015 gepubliceerde folder biedt inzage in hoe die steun er voor Nederland concreet uitziet. Zo wordt er veel aan bijscholing gedaan. Turkse studenten uit Europa kunnen deelnemen aan rondreizen in Turkije waarin zij kennis maken met land, geschiedenis en cultuur, uiteraard vanuit de Turks-nationalistische visie die de AKP aanhangt. Ook zijn er beurzen beschikbaar voor wie in Turkije zijn studie wil afronden, leadership trainingen en trainingen gericht op psychologen en sociale adviseurs.
Bijzonder interessant zijn de meerdaagse trajecten voor advocaten. Die worden onderwezen in relevante juridische kwesties. Uiteraard gaat het hierbij om strategieën waarmee voor politieke doelen winst te behalen valt. Alle trainingen vinden plaats in Turkije, vaak op het departement zelf en worden geheel in het Turks gehouden.

Subsidiëring Turkse organisaties

Organisaties worden betaald om het beleid in te vullen. Maar Ankara heeft meer dan liefdewerk en oud papier in de aanbieding. Organisaties die actief zijn binnen het uitgezette diasporabeleid kunnen rekenen op aardige bedragen aan subsidie. Op verschillende beleidsterreinen als rechten, gezin, taal en cultuur kunnen organisaties in het buitenland projectvoorstellen indienen en subsidie aanvragen.
Per soort project is precies aangegeven welke bedragen beschikbaar zijn, in welke landen dit mogelijk is en welke organisaties voor financiële steun in aanmerking komen.
De bedragen gaan van ca 20.000 euro voor een cursus papier marmeren tot rond de 100.000 euro voor complexere projecten. Aanvragen kunnen meermaals per jaar worden ingediend. In de folder van het departement YTB wordt ook een aantal succesvol ondersteunde projecten vermeld. De UETD en ondernemersvereniging Hotiadmet bijeenkomsten, Diyanet, de Islamitische Universiteit Rotterdam met een lesprogramma over Osmaanse geschiedenis, al deze AKP-vrienden werden vanuit het departement in Ankara financieel ondersteund.

Partnerorganisaties

Elke organisatie die zich achter de Erdogan’s doelen schaart, kan partner worden. Het lijkt een gouden vondst, deze strategie die van Turkse organisaties in het buitenland ineens potentiële, goed betaalde partners van de AKP-regering maakt. Wie niet voor 100 procent anti-AKP is, zal de verleiding om mee te werken amper kunnen weerstaan. Wie zich wel aan de zijde van de partij schaart, wordt hiervoor royaal beloond. Met een bedrag van 20.000 euro is toch al gauw een jaarhuur betaald.
Het opkomen voor Turks-islamitische pleegzorg dat culmineerde in de Yunus-affaire, het pleiten voor het recht op onderwijs in eigen taal met rechtszaken tot op het hoogste niveau, het alarmistische ageren tegen islamofobie, het haalde hier allemaal de media. Het past allemaal perfect in het diasporabeleid van Erdogan. Daarbij lijken de verschillende organisaties vrij onconventioneel en pragmatisch van alle beschikbare Turks-Nederlandse kanalen gebruik te maken.
Zo kocht Diyanet een pand in Den Haag aan waar een koepel voor Turkse studentenorganisaties werd opgetuigd. Het Centre For Public Debate organiseert Turks-nationalistische lezingen en wil alle Turkse clubs verbinden en met één stem te laten spreken. Het departement YTB financiert sinds vorig jaar in meerdere plaatsen Turkse taalles in Milli Görüs moskeeën.
De voorzitter van een Diyanet moskee die tegelijk directeur van de veelbesproken Ihn Ghaldoun school was, probeerde daar met Diyanet samen een religieuze Imam-Hatip school op te richten. Het turkstalige lesmateriaal hiervoor zou uit Turkije komen. Dat laatste ging niet door omdat de school na fraude werd opgeheven, maar alle hier geschetste praktijken vallen blijkbaar binnen de wet.

Van twee walletjes eten

Van de pleegzorgacties is bekend dat deze deels door Ankara gefinancierd werden. Maar ook de activiteiten van DENK of Turks Nederlands Tegengeluid (TNT), dat het debat met Asscher over het onderzoek door Motivaction domineerde, zouden gezien de voorwaarden nog wel eens voor financiering door Ankara in aanmerking kunnen komen.
Het ministerie voor Sociale Zaken en Integratie in Den Haag lijkt van dit Turkse steunbeleid in elk geval niet bepaald goed op de hoogte. In deze YTBfolder duikt op pag. 49 een bekend gezicht op. Een foto toont één van de leden van TNT bij een training voor Turkse diaspora-advocaten in Turkije.
Het is een wondere wereld. Zó volgt iemand bij het departement YTB in Ankara een juridische training ten behoeve van het Turkse beleid, zó schuift dezelfde persoon alweer aan bij ons ministerie van Sociale Zaken om over het Nederlandse integratiebeleid te adviseren.

Het is duidelijk: Erdogan heeft lang niet alleen de Nederlandse Turken in zijn zak.

door Elise Steilberg

Dit stuk is op 1 mei 2016 geplaatst op www.opiniez.com